logo

044

Radom
Ulica 25 Czerwca

Opracowanie trasyDariusz MazurekDługość trasy1,8 kmDo odwiedzenia20 PKFinansowanieTrasa sfinansowana przez jej autora

Ulica 25 Czerwca to jedna z najdłuższych ulic radomskiego Śródmieścia. Została ona wytyczona w II poł. XIX wieku. Nazwa ulicy wielokrotnie ulegała zmianom. Do ok. 1925 r. była to Wysoka, później przemianowana na 1 Maja. W trakcie okupacji Niemcy nazwali ją Wehrmachtstraße. Po wojnie powrócono do 1 Maja, by w 1989 roku nadać jej obecną nazwę ul. 25 Czerwca, która upamiętnia robotnicze protesty, do których doszło w Radomiu latem 1976 roku.

Czerwiec ‘76 to fala strajków i demonstracji ulicznych, jakie miały miejsce 25 czerwca 1976 r. Objęły one około 70–80 tys. osób w co najmniej 90 zakładach pracy na terenie 24 województw. Bezpośrednią przyczyną protestu była zapowiedziana 24 czerwca w Sejmie PRL przez premiera Jaroszewicza drastyczna podwyżka cen wielu artykułów żywnościowych, w tym mięsa i ryb o 69%, nabiału o 64%, ryżu o 150%, a cukru o 90%. W Radomiu, Ursusie i Płocku doszło w tym dniu do pochodów i demonstracji, zakończonych starciami z MO, a w Radomiu – dramatycznymi walkami ulicznymi. W Radomiu strajk rozpoczęli robotnicy Zakładów Metalowych im. gen. Waltera, którzy wyszli na ulicę, aby powiadomić o strajku inne zakłady i ruszyć pod gmach KW PZPR. Do protestu przyłączyły się załogi 25 najważniejszych zakładów miasta – ogółem około 17 tys. osób. W kulminacyjnym momencie na ulicach miasta demonstrowało około 20-25 tys. osób. Demonstranci nakłonili I sekretarza KW do przekazania do Warszawy żądania odwołania podwyżki. Po dwóch godzinach oczekiwania okazało się, że w budynku nie ma już przedstawicieli partii (zostali ewakuowani przez funkcjonariuszy MO i SB) i tłum zaczął niszczyć wyposażenie, a przed godz. 15.00 gmach podpalono. Funkcjonujący w MSW sztab operacji „Lato 76” skierował do miasta oddziały ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz słuchaczy Wyższej Szkoły Oficerskiej MO w Szczytnie – wieczorem zwarte oddziały MO liczyły około 1550 funkcjonariuszy. Doszło do gwałtownych walk ulicznych. W ich początkowej fazie w tragicznym wypadku zginęli dwaj demonstranci – Jan Łabęcki i Tadeusz Ząbecki – zabici przez rozpędzoną przyczepę wypełnioną betonowymi płytami, którą spychali w kierunku zbliżających się zomowców. Oprócz gmachu KW PZPR atakowano budynek KW MO i Urzędu Wojewódzkiego. Doszło także do dewastacji sklepów i kradzieży. Oddziały Milicji opanowały sytuację w mieście dopiero późnym wieczorem. Przestraszone skalą protestów władze ostatecznie wycofały się z podwyżek, ale nie obyło się bez represji. W Radomiu w trybie przyspieszonym postawiono przed sądem 51 osób. Na kary więzienia skazano 42 osoby, w tym 28 – na pięć miesięcy do roku, zaś wobec 14 orzeczono karę od dwóch do trzech miesięcy aresztu. W zwykłym trybie w Radomiu osądzono 188 osób. W lipcu i sierpniu 1976 r. odbyły się cztery procesy pokazowe, w których wobec oskarżonych zastosowano zasadę „odpowiedzialności  zbiorowej”, a skład ławy oskarżonych „skompletowano” tak, aby nie ujawniać prawdziwego charakteru robotniczego protestu przeciw podwyżce cen, ale przedstawić go, jako czyn kryminalistów i chuliganów. W procesach pokazowych 8 osób skazano na drakońskie kary od 8 do 10 lat więzienia, 11 – na kary po 5-6 lat, a pozostałych na kary od 2 do 4 lat więzienia.

źródło tekstu: wikipedia

;